Na usytuowanie domu (poza przepisami, o których przeczytasz w poprzednim wpisie) bardzo duży wpływ ma położenie działki i jej orientacja względem stron świata. Tylko, że w przeciwieństwie do aspektów prawnych, które są narzucone i których musimy się trzymać, cechy działki i jej walory, np. krajobrazowo- widokowe są kwestiami, które zaliczam do kategorii „na co warto zwrócić uwagę”.

Każdy architekt wie, że usytuowanie domu względem stron świata to kluczowe zagadnienie wpływające na komfort życia w domu, wykorzystanie światła naturalnego i zwiększenie efektywności energetycznej budynku. Ale tworząc projekt i kształtując układ funkcjonalno-przestrzenny nie ma norm i standardów, które musimy spełnić w 100%. Więc my – architekci decydujemy o tym, jak ukształtować formę budynku i jak rozplanować funkcje, żeby dom sytuowany w danej lokalizacji, zyskał jak najwięcej.

Tym co ma wpływ na ukształtowanie formy budynku i rozplanowanie pomieszczeń jest położenie działki, jej orientacja względem stron świata, ukształtowanie, zieleń istniejąca na działce, dostęp do drogi mają wpływ na. To, z której strony usytuujemy salon, kuchnię, czy sypialnie będzie miało wpływ na doświetlenie ich wnętrz. Z kolei to, z której strony usytuujemy pomieszczenia pomocnicze i gospodarcze będzie miało wpływ na ukształtowanie komunikacji wewnętrznej i łatwość poruszania się po domu.

Zasady ogólne

Ogólną zasadą, która stanowi podstawę do rozplanowania funkcji w budynku jest „zasada podążania za słońcem”. Wynika z niej, że słońce wschodzi od strony wschodniej, zachodzi od strony zachodniej, a w południe świeci od strony południowej. Skoro wiemy, że słońce przechodzi od strony wschodniej do zachodniej, to wiemy też, że południe jest stroną najlepiej doświetloną, natomiast strona północna – najbardziej zacienioną.

W związku z tym forma budynku powinna być zaprojektowana tak, aby wszystkie pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi* były dobrze doświetlone światłem naturalnym. I żeby tak było, musimy znać położenie działki oraz wiedzieć jak słońce przechodzi nad nią w ciągu dnia.

Drugą kwestia, która wpływa na rozplanowanie pomieszczeń w domu jest to, z której strony znajduje się droga dojazdowa, ponieważ wpływa to na usytuowanie wjazdu na działkę i wejścia do domu.

_

*pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi – pomieszczenia, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny.

Przeczytaj także: Jak usytuować dom na działce (przepisy)

Rozplanowanie pomieszczeń – przykłady

Wjazd od strony północnej.

Strona północna jest stroną najgorzej doświetloną. W związku z tym najbardziej korzystna sytuacja to taka, kiedy pomieszczenia niewymagające dobrego doświetlenia światłem naturalnym (wiatrołap, kotłownię, pomieszczenia gospodarcze, wc dla gości) i te wymagające utrzymywania niższej temperatury (kuchnia, spiżarnia) znajdują się od strony północnej, północno-wschodniej, ewentualnie północno-zachodniej. Takie rozwiązanie sprzyja wykorzystaniu pozostałych kierunków na lokalizację pomieszczeń mieszkalnych, wymagających dobrego doświetlenia światłem naturalnym.

Jeśli masz działkę z drogą dojazdową od strony północnej i usytuujesz od tej strony wejście do domu, kuchnię, garaż i pomieszczenia pomocnicze, to od strony wschodniej można usytuować sypialnie, pokój biurowy (gabinet), ponieważ rano będzie tam docierało światło słoneczne. Więc będzie jasno.

Oświetlenie od strony południowej i południowo-zachodniej jest oświetleniem najcenniejszym, ponieważ najdłużej wchodzi do domu. Dlatego tam umieszczamy pomieszczenia, w których będziemy przebywać najdłużej w ciągu dnia: salon, biblioteka, gabinet – jeśli pracujesz do późna, w drugiej części dnia.

Wybór projektu

Wybierając projekt dobrze jest wybrać dom, w którym wjazd na działkę, garaż, kuchnia i pomieszczenia pomocnicze (wiatrołap, kotłownia, pom. gospodarcze, spiżarnia) zlokalizowane są od frontu. Wówczas pomieszczenia strefy dziennej, czyli te, na których zależy nam najbardziej, np. salon i jadalnia, zlokalizowane są od strony południowej/zachodniej. Takie rozwiązanie pozwoli cieszyć się słońcem przez długie godziny, od rana do późnego wieczora. Pomieszczenia strefy prywatnej (sypialnie, pokoje dzieci, pokój biurowo-gościnny, biblioteka) mogą znajdować się od wschodu, południa, zachodu – w zależności od indywidualnych upodobań i preferencji.

Jeśli zależy Ci na słońcu zaglądającym do sypialni i budzącym Cię rano – usytuowanie sypialni od strony wschodniej będzie właściwą decyzją. Jeśli natomiast wolisz chłodniejszą sypialnię i nie chcesz, aby słońce rozbudzało Cię zbyt wcześnie rano latem – wówczas sypialnia od południa lub zachodu będzie lepszym rozwiązaniem.

Usytuowanie domu na działce.

Usytuowanie domu na działce z wjazdem od północy jest na ogół bezproblemowe. W tym przypadku zazwyczaj dom sytuuje się możliwie blisko drogi dojazdowej, a z tyłu budynku powstaje przestrzeń, którą można wygospodarować na taras i połączyć z ogrodem, tworząc większe poczucie prywatności domowników.

Wjazd od strony południowej.

To wariant najbardziej niekorzystny. Dotyczy to szczególnie niedużych posesji, ponieważ dobrze doświetlony jest wówczas front domu.

Wybór projektu

Wybierając projekt dobrze jest zdecydować się na projekt domu, który strefę dzienną będzie miał właśnie od frontu (podobnie z tarasem i ogrodem). Dzięki temu w części dziennej będziemy mieć piękne światło dzienne przez większość dnia. Natomiast kuchnia z uwagi na to że jest pomieszczeniem ciepłem w którym się gotuje i piecze, czyli jest pomieszczenia w którym na ogół jest wyższa temperatura, dobrze, aby dla komfortu użytkowania była zlokalizowana na tyłach domu – od strony północnej, ewentualnie wschodniej. W tym przypadku najlepiej będzie, jeśli garaż i inne pomieszczenia techniczne/gospodarcze będą zlokalizowane z tyłu budynku.

Natomiast małe działki mocno ograniczają pole manewru co do ukształtowania układu funkcjonalnego. W takim przypadku wybór projektu gotowego będzie naprawdę trudny. „Typówka” ma swoje ograniczenia co do układu funkcjonalnego i może nie doświetlić dobrze wnętrz pomieszczeń.

Dlatego, jeśli posiadasz działkę z wjazdem od strony południowej, najkorzystniejszym rozwiązaniem będzie zlecenie wykonania projektu indywidualnego architektowi. Architekt będzie mógł wówczas stworzyć nietypowe rozwiązanie i rozplanować układ pomieszczeń tak, aby doświetlić wnętrza poszczególnych pomieszczeń, zapewnić efektywność energetyczną i zmniejszenie strat ciepła.

Usytuowanie domu na działce.

Przy takim układzie, aby stworzyć jak największy ogród od południa lub zachodu należy usytuować budynek jak najgłębiej działki i ustawić go najbliżej północnej i wschodniej granicy. Ogród i salon z tarasem powinny znaleźć się od strony południowej, aby uzyskać jak najlepsze nasłonecznienie części mieszkalnej (dziennej).

Minusami takiego rozwiązania mogą być:

• wydłużony podjazd i dojście do domu.
• widoczna z drogi część strefy dziennej – salon/taras, co może wiązać się ze zmniejszeniem poczucia prywatności oraz większą intensywnością hałasu z drogi. Tutaj – jako strefa buforowa* – stosuje się tzw. ścianę zieloną, czyli gęstą (i najczęściej wysoką) zieleń oraz mniej przezierne i wyższe ogrodzenie.

_

Strefa buforowa tzw. bufor to obszar separujący od siebie dwa obszary/strefy, np. drogę od ogrodu.

Wjazd od strony wschodniej.

To rozwiązanie stosunkowo podobne do rozwiązania z wjazdem od strony północnej – umożliwia w łatwy sposób stworzenie przestronnego ogrodu od południa lub zachodu i pozwoli na rozplanowanie pomieszczeń w budynku zgodnie z zasadami ogólnymi:

• kuchnię, garaż, pomieszczenia gospodarcze, kotłownię najlepiej umieścić od strony wschodniej lub północnej. Wówczas przeszklenie w kuchni możemy skierować na wejście i podjazd.
• salon z tarasem i część rekreacyjno-wypoczynkową najlepiej usytuować od zachodu lub południa. Dzięki temu będzie doskonale doświetlona od południa do wieczora. Z tyłu budynku zaś powstaje przestrzeń, którą można wygospodarować na taras i ogród.
• pomieszczenia prywatnej sypialnie, pokoje dzieci, gabinet, bibliotekę można usytuować od wschodu, południa lub zachodu.

Wybór projektu – uwagi:

Jeśli poszukujesz projektu gotowego, warto poszukać takiego, w którym kuchnia zlokalizowana będzie od strony wschodniej. Wówczas od wczesnego poranka do godzin południowych będą do niej docierały promienie słoneczne. Nie polecam natomiast kuchni od strony południowej. Gotowanie w tak pięknie doświetlonej i ciepłej kuchni może być nie do wytrzymania latem.

Usytuowanie domu na działce.

Jeśli wjazd na działkę znajduje się w stronę wschodniej, dom dobrze jest zlokalizować jak najbliżej północnej granicy działki. Istnieje wówczas możliwość zagospodarowania ogrodu wyeksponowanego na południe i zachód.

Wjazd od strony zachodniej.

Jeśli mamy działkę z wjazdem od strony zachodniej i wejście do domu usytuujemy od strony drogi wjazdowej to dobrze by było, gdyby salon znajdował się od strony południowej, a garaż i pomieszczenia od strony północnej. Wówczas na bocznej elewacji można umieścić taras, który latem będzie mógł pełnić funkcję zewnętrznej jadalni lub naturalnego przedłużenia salonu. Przy takim usytuowaniu domu dobrze wybrać dom z kuchnią po przeciwnej stronie wejścia. Kuchnia będzie wtedy zlokalizowana od strony wschodniej, więc możemy w takim wypadku liczyć na kawę w cudownej, słonecznej i pełnej słońca kuchni.

Czynniki determinujące zmiany

Opisane przeze mnie przykłady bazują na zasadach ogólnych i tak też powinny być traktowane. Dobrze jest je znać, ale sytuując dom powinniśmy zadbać głównie o komfort przyszłych użytkowników. Czynnikami, które determinują zmiany, modyfikacje i odstępstwa od zasad ogólnych podczas projektowania domu są:

1. ukształtowanie terenu i znaczne różnice wysokości. Nieregularny kształt działki, czy spadek terenu mogą być jej prawdziwymi atutami, dającymi dodatkowe możliwości kształtowania bryły budynku. Wówczas z reguły z pewnych rozwiązań rezygnujemy na rzecz innych, które uznamy za ważniejsze.
2. walory widokowe danej lokalizacji. Piękny widok to najważniejsza kwestia przy sytuowaniu przeszkleń budynku. Być może bardzo zależy Ci na sypialni z oknami od strony południowej, ale okazuje się, ze to od strony wschodniej masz piękny widok i na tej elewacji warto usytuować największe przeszklenia.Tak było w przypadku mojego znajomego. Kupił działkę 2-3 lata temu. Wybrał projekt, w którym jego sypialnia z oknem narożnym była usytuowana od frontu domu. Kilka miesięcy temu rozpoczął budowę i wiesz co się okazało? Dopiero w trakcie budowy, po zalaniu stropu między parterem a kondygnacją +1 zauważył iż najlepszy widok jest z tyłu działki – tam jest park z oczkiem wodnym. Z wysokości pierwszego pietra jest rewelacyjny widok. Gdyby wcześniej to wiedział, to sypialnia znajdywałaby się w zupełnie innym miejscu niż jest…Dlatego patrząc na mapę przeanalizuj czy w pobliżu Twojej działki znajdują się tereny zielone, oczko wodne, jezioro itp. Polecam również przelecieć się w tej lokalizacji dronem i obejrzeć lokalizację z góry 😉

3. zieleń, szczególnie wysoka. W przypadku, gdy na działce jest sporo drzew, a sama działka nie jest zbyt duża wkomponowanie budynku będzie trudne. Nie mamy wówczas możliwości sytuowania domu dowolnie. Ale w przypadku większych działek, sytuując dom warto zadbać o istniejącą zieleń, zachować w jak największej mierze i ją podkreślić.

Wasze pytania

#1 Wejście do domu i pomieszczenia techniczne mogą być z każdej strony?

Wejście do budynku, z tego względu, że nie wymaga dużej ilości światła najlepiej usytuować od strony północnej. Podobnie z pomieszczeniami technicznymi, czy też gospodarczymi (kotłownie, schowki, garderoba, pralnia).

W spiżarni natomiast ze względu na żywność, która jest wrażliwa na światło i która wymaga niższej temp. nie robi się okien w ogóle. Warto zadbać o to, aby pomieszczenie niepotrzebnie się nie nagrzewało.

#2 Mam front działki od południa, czy salon z tarasem od strony południowo-zachodniej będzie ok?

Poza kwestiami dotyczącymi efektywności energetycznej budynku oraz dostępu do światła naturalnego, zastanów się, na którą stronę warto się otworzyć widokowo. Tam powinny być przeszklenia.

#3 W moim przypadku kuchnię i salon najlepiej usytuować od strony wschodniej, a sypialnie?

Zaprojektowanie wnętrza rozpoczyna się od analizy lokalizacji i ustalenia preferencji. Wiedząc, z której strony jest słońce w ciągu dnia i jaki ma wpływ na klimat w domu. Nie do końca powinniśmy ślepo podążać za schematem. Tworzenie wariantów dla Twojej działki, gdy salon znajduje się od wschodu, to sypialnie od strony południowej lub zachodniej.

Sypialnie to pomieszczenia, które możemy umieścić z każdej strony. Warto mieć jednak na uwadze, że sypialnia od północy będzie ciemniejsza i – podobnie jak w przypadku salonu – będzie wymagać większego ogrzewania. Warto zastanowić się komu dedykowane będzie to pomieszczenie. Sypialnie dla dzieci warto sytuować od zachodu i południa – dzięki temu dzieci będą miały naturalne światło po powrocie ze szkoły. Sypialnia główna (dla rodziców) od wschodu może dobrze nastrajać na początek dnia, ale pod warunkiem, że chcesz „wstawać ze słońcem”.

#4 Czy kuchnia zawsze powinna być od strony północnej?

Kuchnia najlepiej spełnia swoją rolę od strony północnej i wschodniej, która pozwala nam łapać słońce rano podczas śniadania.

Niektórzy mówią, że dobrym rozwiązaniem będzie też strona zachodnia, ale ja się z tym nie zgadzam. Kuchnia jest pomieszczeniem, które nie wymaga tak dużo światła słonecznego jak pokój dzienny (salon), a jeśli zdecydujemy się na stronę zachodnią możemy liczyć na naturalne światło do późnych godzin.

Usytuowanie kuchni od południa nie jest polecane w ogóle, ponieważ kuchnia jest pomieszczeniem ciepłym, w którym się gotuje, a to sprawia, że temp. jest wyższa. Dodatkowe zyski ciepła od południa nie są więc wskazane i lepiej od strony południowej usytuować pomieszczenia, które na tym skorzystają.

#5 Czy łazienka od strony południowej będzie ok?

Łazienki możemy sytuować z każdej strony, jednak unikałabym sytuowania ich od południa. Tę stronę jednak warto zarezerwować dla pomieszczeń, w których spędzamy więcej czasu (gabinet, pokoje dzieci, salon).